25.05.2010 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı’na sunulan ve Meclis Plan ve Bütçe Komisyonunda da kabul edilen “Gelir Vergisi Kanunu İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” tasarısı artık Meclis Genel Kurul gündemine geliyor. Yakında yasalaşması beklenen tasarı ile bir çok kanun ve kanun hükmünde kararnamede değişikliklere gidilmektedir.Sözkonusu torba yasa içinde yer alan bir kısım değişiklikler Vergi Usul Kanununu ilgilendiren değişiklikler olup, vergi incelemelerine yönelik olarak köklü sayılabilecek düzenlemeleri de beraberinde getirmektedir.Bu yazımızda yakında yasalaşması beklenen torba yasa tasarısının yalnızca vergi incelemelerini ilgilendiren düzenlemelerine değinilecek olup, tasarının henüz yasalaşma sürecini tamamlamadığı, yasalaştıktan sonra da bir çok değişikliğe ilişkin uygulama esaslarının daha sonra Bakanlıkça belirleneceği hususlarının göz önünde tutulmasında yarar bulunmaktadır. Tasarıda vergi incelemelerine yönelik olarak yapılan düzenlemeleri alt başlıklar halinde şu şekilde sıralamak mümkündür:

 

Yapılan değişikliklerle tam inceleme, gelir veya kurumlar vergisi bakımından bir takvim yılını veya hesap dönemini bütünüyle kapsayan inceleme olarak tanımlanırken, belirli bir konuya ilişkin olarak yapılan inceleme sınırlı inceleme olarak tarif edilmektedir. Diğer taraftan, incelemeye başlanıldığı tarihten itibaren tam inceleme yapılması halinde en fazla 1 yıl, sınırlı inceleme yapılması halinde ise en fazla 6 ay içinde incelemenin bitirilmesi esası getirilmektedir. Bu sürelerde incelemelerin bitirilememesi hallerinde ise inceleme elemanınca ek süre talep edilebilecek, inceleme elemanının bağlı olduğu birim tarafından talebin değerlendirilmesi sonucumda 6 ayı geçmemek üzere ek süre verilebilecektir. Böylesi durumlarda vergi inceleme elemanının bağlı olduğu ilgili birim, incelemenin bitirilememe nedenlerini yazılı olarak mükellefe bildirmekle yükümlü tutulmuştur.

 

Tasarıya göre 1.sınıf tüccarlar vergi incelemesine tabi tutulma bakımından yıllık iş hacimleri, aktif ve öz sermaye büyüklükleri dikkate alınmak suretiyle üç gruba ayrılacaktır. Birinci gruba dahil olanlar üç yılda en az bir kez, ikinci gruba dahil olanlar altı yılda en az bir kez ve üçüncü gruba dahil olanlar ise dokuz yılda en az bir kez tam veya sınırlı vergi incelemesine tabi tutulacaktır. Gruplamada dikkate alınacak usul ve esasların belirlenmesinde Maliye Bakanlığı yetkili kılınmıştır.Ayrıca tasarıda sözkonusu gruplamanın vergi incelemesine tabi tutulma bakımından yapılacağı ve başkaca bir amaçla kullanılamayacağı belirtilmek suretiyle belleklerde olumsuz izler bırakan kod sistemine dönüşmeyeceği hususunda bir belirlemede de bulunulmaktadır.

 

Buna göre; Maliye müfettişleri, Hesap Uzmanları ile bunların yardımcıları ve gelirler kontrolörleri tarafından düzenlenen vergi inceleme raporları ;

            -Raporu yazan inceleme elemanı ile ilgili birimde yer alan Rapor okuma komisyonu arasında uyuşmazlık olması halinde bir üst değerlendirme mercii olarak

            -Belirli tutarı aşan inceleme raporlarının tamamı ise doğrudan

dokuz kişiden oluşan “merkezi rapor okuma komisyonu”’na gönderilecektir. Sözkonusu komisyon her üç birim bünyesinde yer alan rapor okuma komisyon üyeleri arasından görevlendirilecek üçer üyeden oluşan dokuz kişiden oluşacak olup, önlerine gelen inceleme raporlarını kanun, karaname tüzük yönetmelik, genel tebliğ, sirküler ve özelgelere uygunluğu bakımından değerlendireceklerdir. İnceleme elemanları ancak bu komisyon tarafından yapılacak değerlendirmeye uygun olarak düzenleyecekleri raporlarını işleme konulmak üzere bağlı oldukları inceleme birimine tevdi edebileceklerdir. Vergi incelemesine yetkili diğer memurların düzenleyeceği raporlar ise Gelir İdaresi Başkanlığı merkez ve taşra teşkilatında oluşturulacak rapor değerlendirme komisyonları tarafından değerlendirilecektir. Yapılan bu düzenleme ile artık Kararname , tüzük, yönetmelik genel tebliğ ve Gelir İdaresince yayımlanan sirkülerlere aykırı Rapor düzenlenemeyecektir.Ayrıca eskiden sözkonusu inceleme birimlerinde yer alan okuma komisyonları son okuma niteliğindeyken, yapılan değişiklikle Bakanlık bünyesinde bir üst okuma ve değerlendirme komisyonu ihdas edilmiş olmaktadır.

 

Yasa tasarısı getirilen bir diğer hükümle de; Vergi Usul Kanununun 359’uncu maddesinde yer alan kaçakçılık suçlarımım (sahte fatura düzenleme, kullanma, çift defter tutma vb) işlendiğinin bir vergi incelemesi sırasında Maliye müfettişleri, Hesap Uzmanları ve Gelirler Kontrolörleri tarafından tespit edilmesi durumunda, keyfiyetin ilgili Cumhuriyet Savcılığına ilgili rapor değerlendirme komisyonunun mütalaası da alınmak suretiyle bildirilmesi zorunlu tutulmaktadır.Değişiklikten önce ilgili inceleme elemanlarınca anılan suçların işlendiği tespit edildiğinde Cumhuriyet Savcılıklarına durum doğruna doğruya (rapor değerlendirme komisyonu mütalaası alınmaksızın) bildirilmek zorundaydı.

 

Değişikliklik öncesinde yetkili makamların mükellefin kendisine yazı ile yanlış izahat vermiş olmaları veya bir hükmün uygulanma tarzına ilişkin olarak idarenin görüş değiştirmiş olması hallerinde yapılan incelemeler sonucunda vergi cezası kesilmiyor, ancak gecikme faizi hesaplanıyordu. Yapılan değişiklikle artık yalnızca vergi tarh edilecek ancak vergi cezası kesilemeyecek ve gecikme faizi hesaplanamayacaktır. Ayrıca yapılan düzenleme ile; bir hükmün uygulanma tarzı hususunda yetkili makamların genel tebliğ veya sirkülerde değişiklik yapmak suretiyle görüş ve kanaatini değiştirmesi durumunda, oluşan yeni görüş ve kanaate ilişkin genel tebliğ veya sirkülerin yayımlandığı tarihten itibaren geçerli olacağı, geriye dönük uygulanamayacağı da kesin bir dille ifade edilmektedir.