Yenileme Fonu Uygulamasında Mahsup Süresi
Yenileme Fonu uygulaması 213 sayılı Vergi Usul Kanununda 328.maddesinde şöyle düzenlenmiştir: “Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin satılması halinde alınan bedel ile bunların envanter defterine kayıtlı değerleri arasındaki fark kar ve zarar hesabına geçirilir. İşletme hesabı esasında defter tutan mükelleflerle serbest meslek kazanç defteri tutan mükellefler bu farkı defterlerinde hasılat veya gider kaydederler.
Amortisman ayrılmış olanların değeri ayrılmış amortismanlar düşüldükten sonra kalan meblağdır.
Devir ve trampa satış hükmündedir.
Şu kadar ki, satılan iktisadi kıymetlerin yenilenmesi, işin mahiyetine göre zaruri bulunur veya bu hususta işletmeyi idare edenlerce karar verilmiş ve teşebbüse geçilmiş olursa bu takdirde, satıştan tahassül eden kar, yenileme giderlerini karşılamak üzere, pasifte geçici bir hesapta azami üç yıl süre ile tutulabilir. Her ne sebeple olursa olsun bu süre içinde kullanılmamış olan karlar üçüncü yılın vergi matrahına eklenir. Üç yıldan önce işin terki, devri veya işletmenin tasfiyesi halinde bu karlar o yılın matrahına eklenir.
Yukarıdaki esaslar dahilinde yeni değerlerin iktisabında kullanılan kar, yeni değerler üzerinden bu kanun hükümlerine göre ayrılacak amortismanlara mahsup edilir. Bu mahsup tamamlandıktan sonra itfa edilmemiş olarak kalan değerin amortismanına devam olunur.”
Bahsi geçen kanun maddesinde belirtilen yenileme fonunun ayrılmasının şartlarını kısaca özetleyecek olursak;
- Bilanço esasına göre defter tutulması
- İktisadi kıymetin yenilenmesinin zaruri bulunması veya işletmeyi idare edenlerce karar verilmiş olması. (İşletmeyi idare edenlerce karar verilmiş olmanın bir tanımı bulunmamakla birlikte; yenileme kararının ciddiliği ispat edilecek durumda olmalıdır. )
- Satın alınacak iktisadi kıymetin ayı neviden olması (Satılan iktisadi kıymetin yerine aynı niteliklere sahip benzeri veya teknolojik gelişmelere uygun yeni modelleri satın alınmalıdır.)
Yasa hükmünde; amortismana tabi kıymetlerin satışından ortaya çıkan karın, yenileme giderlerini karşılamak üzere, pasifte geçici bir hesapta azami üç yıl süre ile tutulabileceği; her ne sebeple olursa olsun bu süre içinde kullanılmamış olan karların üçüncü yılın vergi matrahına ekleneceği hüküm altına alınmıştır. Ancak ilgili kanun maddesinde yer alan “kullanılmamış kar” ifadesinin ; “kullanılmaya hiç başlanılmamış karı mı” yoksa “kısmen de olsa kullanılmayan karımı” ifade ettiği açık değildir.
- Görüşe göre; Konuya ilişkin yasal düzenleme yorum yapmayı gerektirmeyecek ölçüde açık ve anlaşılırdır. Üç yıl içinde her ne sebeple olursa olsun kullanılmayan karların 3. yılın matrahına ilavesini öngörmüş ve bu durumun istisnasına yer vermemiştir. Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığının 20.07.2011 tarih ve B.07.1.GİB.4.99.16.01.0.-VUK-mük.290-75 sayılı özelgesi bu görüşü destekler niteliktedir. “Yenileme fonuna intikal eden tutarın üç yıl içinde yeni bir iktisadi kıymetin iktisabında kullanılması gerektiğinden, fonda bulunan tutarın yeni alınan iktisadi kıymet için ayrılacak amortisman miktarından fazla olması halinde, bu tutar kullanılmamış addedilir ve üçüncü yılın matrahına ilave edilerek vergilenir.”
- Görüşe göre; Yenileme fonu, 3 yıllık sürede yeni iktisadi kıymetin satın alınması şartı ile 3 yıllık süre ile sınırlı olmaksızın yeni iktisadi kıymetin amortismanına mahsup edilebilecektir. İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığının 10.09.2011 tarih ve B.07.01.GİB.4.34.19.02-019.01-1569 sayılı özelgesi söz konusu görüşü destekler niteliktedir. “Diğer taraftan, şirketinize yukarıda belirtilen tarih aralığında (.../2008-31/12/2010),yenileme fonuna alınmış kârın kullanımıyla işin mahiyetine uygun bir bina alınmış olması halinde, yeni alınan binanın iktisabında kullanılan kâr, 3 yıllık süreyle sınırlı olmaksızın yeni alınan bina için Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre belirlenen faydalı ömür ve amortisman oranı dikkate alınarak ayrılacak amortismanlara mahsup edilecektir.”
Sonuç olarak Maliye Bakanlığının özelge bazında vermiş olduğu görüşler birbiri ile çelişkili olup, her iki özelge de GİB’ın özelge havuzunda halen bulunmaktadır.
