Sahte Belge veya Muhteviyatı İtibariyle Yanıltıcı Belge ile Mücadele Gözetim Programı Kapsamında KURGAN Denetimleri
Kurgan (Kuruluş Gözetim Analiz) sistemi, Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı Risk Analiz Merkezi tarafından geliştirilen, cari veriler ile çalışan, işlem risklerini ölçen, büyük veri analitiğini kullanarak ekonomideki işlemleri anlık olarak tarayan vergisel risk analiz sistemi olup bu sistemin temel amacı sahte belge veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belgeyi mükellef nezdinde tespitidir.
Bu sistemde mükellefler nezdinde taranan, mükelleflerin mal veya hizmet alım satım işlemi olup söz konusu sistem 01.10.2025 tarihi itibariyle başlamış bulunmaktadır.
Kurgan sisteminin temel amaçlarından biri de riskli işlemlere dayalı belgelerin defter kayıtlara, beyanlara dahil edilip edilmediğinin alıcılar yönünden de denetlenmesini sağlamaktadır. Kurgan yazıları denetimin kendisi olmayıp, olası bir denetimin habercisi olarak kabul etmek gerekmektedir.
Bu yönüyle Kurgan yazıları idare tarafından yapılacak yürütülmesi zorunlu bir işlem değildir. Bu yazılarda mükellefler için herhangi bir yöntemle düzeltme yapma talepleri bulunmamakta olup mevcut durumda defter kayıtlarda yer alan işlem riskinden dolayı mükellefe bilgi verilmektedir. Bu yazıların mahiyeti sadece bilgi isteme yazılarıdır.
Vergi Usul Kanunu’nda; sahte belge, gerçek bir muamele veya durum olmadığı halde bunlar varmış gibi düzenlenen belge, muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge ise gerçek bir muamele veya duruma dayanmakla birlikte bu muamele veya durumu mahiyet veya miktar itibariyle gerçeğe aykırı bir şekilde yansıtan belgedir.
Her iki belge türünün düzenlenmesi ve kullanılması vergi ziyaı kabahatinin dışında kastın varlığına bağlı olarak vergi suçu niteliğinde ağır fiili içeren suçtur. Bu suçların işlenmesinin yaptırımı ise kastın karinesine bağlı olarak adli mahkemeler nezdinde yürütülmekte ve hapis cezasını gerektirmektedir. İlave olarak bu suçların işlendiğine ilişkin vergi müfettişi raporu düzenlenmesi durumunda suçları işleyen yönünden ticari itibarın bozulması ise ayrıca değerlendirilmelidir. Konunun doğal olarak bir de MASAK yönüne bağlı idari para cezaları söz konusudur.
Yukarıda yer verdiğimiz düzenlemelerde bahsedildiği üzere mükelleflerin ağır yaptırımlar ile karşı karşıya kalmamaları için alabilecekleri bir dizi önlem bulunmaktadır. Bu önlemler gerek Kurgan kapsamında mükellefler tarafından alınacak bilgi isteme yazılarında işlemin gerçekliğine yönelik somut ispat vasıtası olarak kullanılabilecek gerekse de şirketleri olası incelemelerde haklı duruma getirebilecek delilleri içerebilecektir.
Bu önlemler temel tavsiye niteliğinde olup çeşitlendirilebilecektir. Bağlayıcılığı bulunmamaktadır.
Alınması Gereken Tedbirler:
1. Anlaşma Öncesinde:
Her türlü mal ve hizmet alımında; alış kararından ve bunlara ilişkin sözleşmelerin imzalanmasından önce satıcı firma nezdinde gerekli kontrollerin yapılması ve buna göre karar verilmesi önem arz etmektedir.
Bu kapsamda alınması gereken bazı tedbirleri aşağıdaki şekilde sayabiliriz:
- Firmanın ticaret sicil no ’sunu alınarak ticaret sicili gazetelerinden gerekli araştırmayı yaparak firmanın durumunun incelenmesi,
(Faaliyet konusu, ne kadar süredir faaliyette bulunduğu, sermayesi, düzenli genel kurul yapıp yapmadığı, ortakların veya yetkililerin süreç içinde değişme durumu, adresinde sık değişiklik olup olmadığı vs.),
- İmza sirkülerinin alınması ve bunun doğruluğunun kontrol edilmesi,
- Vergi levhası doğruluğunun GİB sisteminden kontrol edilmesi, ilgili yıla ait birer örnek muhtasar beyanname ve tahakkuk fişi, son döneme ait KDV tahakkuk fişi alınarak bunların incelenmesi (çalışılan kişi sayısı, sözleşmeli YMM veya SMMM nin olup olmadığı, meslek mensubunun sürekli değişip değişmediği, işyeri kira bilgileri, iş hacmine göre vergi ödeme durumu vs.),
- Mal veya hizmet ihale ile (veya birden fazla şirketten teklif alınarak) temin edilmişse ihale sürecine ilişkin her türlü yazışmaların bir araya getirilmesi ve saklanması,
- Farklı kuruluşlardan firma hakkında bilgi edinilmesine çalışılması (bankalar, vergi daireleri vs.)
- Varsa vergi dairesinin yaptığı yoklama fişlerinin bir örneğinin alınması,
- Araç listesi, üretim, depolama kapasitesini ortaya koyan belgelerin alınması,
- Ticaret odası, sanayi odası, mesleki teşekkül, oda veya birlikten alınmış yazı, ruhsat ve izinlerin talep edilmesi,
- Kapasite raporu, teşvik belgesi vb. belge ve raporların istenmesi faydalı olacaktır.
Eğer; firma ile çalışılma kararı alınmışsa, yukarıdaki bilgi ve belgelerin bu firma adına açılacak bir dosyada zamanaşımı süresince muhafaza edilmesi gerekiyor.
2. Mal ve Hizmet Alımı Sürecinde (Çalışılma Kararı Alınan Firmalarda):
- Mal alışlarında, fatura ve sevk irsaliyesindeki bilgilerin birbirlerine ve fiili duruma uygun olup olmadığının titizlikle kontrol edilmesi, uyumsuzluk durumunda satıcıya gerekli itirazın yapılması,
- Eğer malı alıcı taşıttırıyorsa, nakliye firmasınca düzenlenmesi zorunlu taşıma irsaliyesinin eksiksiz ve doğru olarak düzenlenmiş olup olmadığının kontrolü ve mutlaka bir örneğinin alınarak mal alış faturasına ek yapılması, nakliye firmasının şirketimize düzenlediği nakliye (taşıma) faturasının içeriğinin kontrolü (taşınan mal miktarı, taşıma güzergahı vs.),
- Eğer malı satıcı firma taşıttırıyorsa, nakliye firmasınca düzenlenmesi zorunlu taşıma irsaliyesinin mümkünse görüntüsünün alınması eksiksiz ve doğru olarak düzenlenmiş olup olmadığının kontrolü ile mal alış faturasına ek yapılması.
- Satıcı firmanın düzenlediği sevk irsaliyesinin eksiksiz ve doğru olarak düzenlenmiş olup olmadığının kontrolü (fatura ile uyumlu olması, tarihlerin doğru olması vs.) ve mutlaka bir örneğinin mal alış faturasına ek yapılması,
- Eğer; sevk irsaliyesini alıcı düzenliyorsa bu irsaliyedeki bilgilerin de fatura ile uyumlu olması, (sevk irsaliyesine fiili sevk tarihinin, malın fiilen sevk edilmesi yani karşı firmadan bize teslim edilmek üzere yola çıktığı tarih olması),
- Sattığımız malı biz taşıyor veya taşıttırıyorsak ve alıcı firma, malı kendi fatura adresine değil de bir başka yere gönderilmesini istiyorsa; bu hususta kendisinden yazı alınmalı (imzalı yazı veya mail) sevk irsaliyesi üzerine, e-irsaliye kılavuzunda yer alan bu konuya özel olarak belirtilen açıklamaların mutlaka yazılması (Satıcıdan alınacak imzalı yazı veya gelen mail fatura ile eşleştirilecek şekilde mutlaka muhafaza edilmesi),
- Satın alınan malın kalite kontrol/kabul süreci çalışmalarına ilişkin her türlü belge ve yazışmanın bir araya getirilmesi,
- Taşıma belgesi, taşıyan aracın plakası, ruhsat fotokopisi, taşıyan şoförün ehliyet fotokopisi ile malı teslim alan ve veya edenin isim ve imzalarının alınması,
- Depo/ mal teslim makbuzu/tutanağının saklanması,
- Güvenlik kamera kayıtları, fotoğraf, video vb. görsellerin temin edilmesi,
- Mal ve her türlü hizmet alımlarında; ödemelerin mutlaka banka hesabı üzerinden satıcı firmanın kendi banka hesabına gerekli açıklama yazılarak yapılması ve dekontun muhafazası, çek ile ödeme varsa çekin satıcı adına düzenlenmesi ve görüntüsünün saklanması, müşteri çeklerinin tam ciro ile satıcıya ciro edilmesi ve görüntüsünün saklanması, şirkete ait kredi kartı ile ödemesinin belgelenmesi,
- İşlemi tevsik edici her türlü sair belgenin (kantar fişi, hizmetin yapıldığını gösteren sair belgeler vs.), de yukarıdaki belgelerle fişi, hizmetin dosyasında saklanması faydalı olacaktır.
Mal ve hizmet alışı gerçek olduğu halde, satıcı firmadan kaynaklanan sıkıntıların alıcı şirkete yansıması nedeniyle sorun çıkabilmektedir. Zaten, bu nedenle gerek mal ve hizmet alışı öncesi ve gerekse alım sürecinde (özellikle yeni çalışılmaya başlanacak firmalar bakımından) gerekli tedbirlerin alınması önem arz etmektedir.
Saygılarımızla
30.10.2025
